آشنایی با روستای باستانی بست قلات + گزارش تصویری

بست قلات روستایی از روستاهای آباد منطقه گوده از توابع بخش مرکزی شهرستان بستک در غرب استان هرمزگان، در جنوب ایران واقع شده است. این روستا در سی کیلومتری از جاده بستک به گوده به داخل کوه منحرف می شود.

این روستا از شمال جاده گوده بستک، از جنوب چاه قیل، از مغرب کوه و از سمت مشرق به روستاهای چاه بنارد و زنگارد محدود می گردد.

روستای قدیمی بست قلات که در «دره قلات» و در داخل کوه واقع است یک روستای بسیار قدیم و تاریخی است. پیشینه این روستا به پیش از اسلام می رسد و این ده در آن زمان زرتشتی نشین بوده است. چند آثار زرتشتی در دل کوه به چشم می خورد. همچنین ساخت خانه ها نیز به طور عجیبی است، بعضی از خانه ها که در اطراف دره بست قلات ساخته شده است فقط در ساخت آن گچ به کار برده اند بدون ساروج و یا گل و لای، بقایای خانه ها که به جا مانده است نشان می دهد که فقط از سنگ های خشکی که از ته دره عمیق «دره قلات» آورده اند، ساخته اند. سنگ ها روی هم چیده اند و سقفش با چوب درختان کوهی که از ارتفاعات کوه اطراف خود بوده، آورده اند و سقف خانه را با آن پوشانده اند. اما قسمتی از خانه ها که در پایین دره قلات است در آن گل و گچ به کار برده اند، از طرز بنای آن پیداست که پس از اسلام ساخته شده است، اما قسمت خانه هایی که قبلاً ذکر شد، قبل از اسلام بناشده است و در دوران زرتشتی ها ساخته شده است. بین تنگ بستک و بست قلات از طریق جاده پیاده و مالرو ، لاوریوجود دارد به نام «لاور کاردان» یا (کاهدان)، حدود ۵۰۰ من بذر افکن زمین دیم دارد که متعلق به اهالی روستای بست قلات است. پیشاز رسیدن به لاور کاردان، زیر کوه غاری است بسیار بزرگ و عمیق که به خانه «ذنب لاور» معروف است.

می گویند که سده ها پیش شخصی یا پهلوانی به نام ذنب لاور با زنجیر و بند و طناب می رفته در آنجا ته غار سکونت می گزیده است. این غار دقیقاً روبروی روستای زنگارد در کمر کوه و از طرف جنوب زنگارد واقع است. اما حالا مردم بست قلات این خانه های تاریخی را رها کرده اند و از درواه نیز بیرون رفته اند و در خارج کوهستان خانه ساخته اند و ساکن شده اند، روستای جدید بست قلات دارای مسجد، دبستان، خانه بهداشت ، برق، آب انبار برکه است.

از چاه قیل به طرف گوده در سه راهی گود گز، چاه بارد، بستک در صحرای بَشکرِی برکه کوچکی است به نام برکه گلانی و زمین کشت دیم و چهار کیلومتری به سمت مشرق برکه حاجی عبدالرحیم است یک برکه و ۵۰۰ اصله نخل دیم و زمین کشت دیم و برکه ستا حدود ۱۰۰۰ اصله نخل دیم و یک موتور پمپ ۳ باب آب انبار است. بین بست قلات و چاه بنارد، صحرایی است به نام لاور مندخان در حدود ۲۰۰ من (۸۰۰ کیلو) زمین کشت دیم دارد. در ضلع جنوب شرقی تنگ شیک، گردنه کوچک و مالروی است که قبل از ایجاد جاده ماشین راه بستک و گوده بوده، این گردنه اسمش گردنه شمی است.

ده قدیم بست قلات کوهستانی است و در کنار دره ای بسیار عمیق قرار دارد که نامش «دره قلات» است. قسمتی از خانه های روستا تَهِ این دره قرار دارد. مردمش قوی بنیه و کوهنورد و به دامداری اشتغال دارند. قبلاً که سوخت هیزم و ذغال رایج بود، بیشتر هیزم و ذغال منطقه از روستای بست قلات تأمین می شد. در کوه بست قلات درختان گوناگونی وجود دارد مانند: بنه سقز، انجیر و بادام کوهی نیز فراوان به دست می آید و درخت های تنومندی نیز وجود دارد مانند: سُمر، سَلَم و نادِر که از هیزم آن برای ذغال استفاده می کردند. در جنوب این گردنه، چشمه است که حدود ۱۰۰ بته نخل را آبیاری می نماید و ۵۰ من زمین زیر کشت دارد.

حدود ۶ سال است که مردم روستای بست قلات از قسمت کوهستانی نقل مکان نموده اند و در شش کیلومتری شمال ده قدیم و از جنوب جاده آسفالت به گوده در جلگه ای ساختمان ساخته اند و ساکن شده اند.

در زمان های گذشته در بست قلات مردان و زن های رشیدی وجود داشته اند که مورد احترام خاص و عام بوده اندو حتی در امور دولتی و مسئولیت روستا نیز با مردان شرکت داشتند، یکی از این زن ها «فاطمه گل» نام داشت.

ایشان مدتی به سِمَت «کدخدای» بست قلات انتخاب شده بودند و به امور اهالی رسیدگی می کردند.

ایشان (فاطمه گل) خاله شَمَد لاوری هستند. شمد لاوری نزد مردم منطقه به «عقاب جنوب» نیز مشهور بود. همچنین در دوران پیشین در کوخرد نیز زنی به نام «ماه سند» سمت کدخدایی روستا را عهده دار بودند. یکی از جاهای دیدنی بست قلات محلی به نام ماهوی و چشمه آرمیزی است و کشاورزی آن نیز رو به رشد است. همچنین یک نوع میوه به نام اَذلَک به شکل گیلاس اما ریز به اندازه یک دانه بنه و رنگی بفش سیر دارد. وقت جمع کردن و خوردن، دست و دهان را بنفش می کند، میوه ای خوش طعم است و چون جمع کردنش کمی مشکل است کمتر کسی به دنبالش می رود.

منبع: مروارید مهر