سیاستمدار و هنرمند؛ رابطه ای لازم اما ترد و آسیب پذیر

نبود الگویی تعریف شده و درونی در رابطه میان هنرمند و سیاستمدار بستر تفاسیر مخرب برای دو طرف این رابطه را فراهم می کند.روشن است که این الگو سندی مشخص و یا راهکارهایی نوشته شده و مدون نیست بلکه رویه ای عرفی است که از تکرار ملاقات هنرمندان و سیاستمدارن و پررنگ شدن این رابطه شکل می گیرد.

«هنرمند هر جا رود قدر بیند و بر صدر نشیند». این جمله معروف سعدی شیرازی همچون سایر نکات نغز او به شکلی گویا و کوتاه جایگاه رفیع هنر و هنرمندان در جامعه را نشان می دهد. جایگاهی که در درازنای تاریخ محفوظ مانده و علیرغم تحولات گوناگون سیاسی و اجتماعی، گزندی بر جوهر آن وارد نشده است.هنرمندان ذوق و قریحه انسانی را در قالب خلق تابلوهای نقاشی، اشعار، موسیقی و آواز،هنرهای تجسمی و تصویری و سایر سازه های بشری به بهترین شکل به نمایش می گذارند.این تبلور احساسات همواره برای بخش های گوناگون جامعه جذاب بوده و هر کسی از ظن خود و بر مبنای علائق درونی خویش با آثار هنری ارتباط برقرار می کند. از سوی دیگر هنرمند نیز با توجه به میزان دغدغه های فردی و اجتماعی خود، خواسته یا ناخواسته بخشی از اوضاع و احوال جامعه و روزگار معاصر را در آثارش منعکس می کند. این انعکاس در رشته هایی نظیر فیلم سازی، شعر و داستان نویسی، موسیقی و هنرهای ترسیمی نمود بیشتری دارد.

 هنرمند و سیاستمدار، رابطه ای به قدمت تاریخ

 حاکمان و بزرگان هر جامعه نیز از این فرایند جدا نیستند. آنها نیز چه بر مبنای هنر دوستی و علاقه به فرهنگ و هنر و چه به منظور تحکیم قدرت و ثبات خود، سعی داشته اند تا  هنرمندان را در کنار خویش ببینند. نمونه های تاریخی فراوانی در تاریخ ایران و جهان، حمایت حاکمان از فعالیت های ارزشمند هنری را نشان می دهد.این حمایت دو جانبه در برخی ادوار تاریخی موجد شکل گیری آثار با ارزشی شده است و در برخی موارد نیز به دلیل اغراض صرفاً سیاسی تنها به عامل توجیه گر قدرت محدود مانده و  نفوذ و ماندگاری در میان مردم  را ازدست داده است. در جهان امروز رابطه میان سیاستمداران و هنرمندان از پیچیدگی های خاصی برخوردار شده است.علاوه بر تحولات گسترده اجتماعی، اقتصادی و فناورانه که رابطه نهادهای حاکم و مردم را به کلی دستخوش تغییر کرده می توان گقت در نظام هایی که شاهد تفکیک قوا، تخصصی شدن وظایف، حضور پررنگ رسانه های رسمی  و غیر رسمی، مشارکت سیاسی مردم از طریق انتخابات و فعالیت های حزبی هستیم قدرت مانور هنرمندان برای بیان دغذغه های اجتماعی گسترش پیدا کرده و به همان نسبت نگاه سیاستمداران(چه در قدرت و چه خارج از دایره قدرت رسمی) به آنها نیز تغییر کرده است.

در کشور ما نیز رابطه دو طرفه سیاستمداران و هنرمندان با وجود نوسان و فراز و نشیب های ادواری، همچنان وجود دارد نمونه هایی از آن رسانه ای می شود. حضور وزیر امورخارجه در مراسم رونمایی از تابلو‌های مینیاتور استاد «محمود فرشچیان» یکی از آخرین نمونه های این وضعیت است. در این مراسم که در موزه« فرشچیان» در کاخ سعدآباد برگزار شد، با حضور محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، مسعود سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، علی مرادخانی، معاون هنری وزیر ارشاد و بهمن نامور مطلق، معاون صنایع دستی کشور از دو اثر جدید استاد فرشچیان رونمایی گردید.

محمدجواد ظریف هم که به همراه همسرش در این آیین حضور پیدا کرده بود طی سخنان کوتاهی گفت:« از زمانی که دکتر کمال خرازی آثار استاد فرشچیان را به عنوان وزیر امور خارجه به صورت هدیه برای سفرای کشورهای خارجی اهدا می‌کرد و بنده هم افتخار چنین کاری را داشتم تا زمان کنونی که مسئولیت وزارت خارجه را دارم مهم‌ترین هدیه‌ای که به سفرا و وزرای کشورهای مختلف هدیه کردم مجموعه آثار استاد فرشچیان بوده است».

 ظریف پیش از این هم در گفتگوهای خود از علاقه به موسیقی اصیل ایرانی و شعر و ادبیات گفته بود ضمن این که در صفحه شخصی اش در فیس بوک نیز موارد متعددی از کاربرد اشعار شاعران کلاسیک ادبیات ایران و به ویژه مولانا دیده می شود. او خردادماه امسال و پیش از آغاز ماراتن دیپلماتیک وین هم در دو  کنسرت«شب آهنگسازان ایران»(به افتخار هوشنگ کامکار) و « ارکستر ملی ایران» به رهبری فرهاد فخرالدینی و خوانندگی محمد معتمدی و سالار عقیلی حضور پیدا کرد. حضوری که همچون مراسم استاد فرشچیان همراه با اعضای خانواده بود تا این پیام را بدهد که او به عنوان یک شهروند ایرانی و فارغ از جایگاه حقوقی و سیاسی خود به موسیقی و هنر ایرانی علاقه مند است. اگر چه راه برای تفاسیر متفاوت که حتی شائبه کسب محبوبیت بیشتر برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری را هم در بر می گیرد، باز است!

 ظرایف یک ارتباط لازم

 نفس ارتباط سیاستمداران با هنرمندان و به ویژه چهره های شناخته شده و موی سپید کرده این عرصه امر مبارکی است. امری که برای برنامه ریزی های آینده و رفع مشکلات هنرمندان جزئی از وظایف سازمانی مسئولان فرهنگی و هنری کشور محسوب می شود. سایر مدیران و مقامات سیاسی نیز می توانند برای آگاهی از شرایط فکری و فرهنگی جامعه که در تولیدات هنری منعکس می شود چنین اقداماتی را در برنامه خود بگنجانند. البته در این میان باید ظرایف و حساسیت های مقتضی را هم در نظر گرفت.از جمله  این که تا حد امکان از اتخاد رفتارهایی که جنبه های تبلیغاتی و رسانه ای آن از حد طبیعی بگذرد پرهیز کرد. دادن وعده های مبهم و بعضاً نامرتبط با اختیارات فرد مسئول که گاهی در حاشیه برنامه های هنری دیده می شود نیز آسیب مهم و شایع دیگری است.این وعده های تو خالی هم هنرمندان و طرفدارانشان را نسبت به مسئولان بی اعتماد می کند و هم به اختلال در وظایف و ماموریت های نهادهای مختلف می انجامد.برخی بی سلیقگی ها یا استفاده ابزاری در انتخاب زمان و مکان دیدار با هنرمندان و اصحاب فرهنگ می تواند نتیجه ای کاملا معکوس به  به همراه داشته باشد. اتفاقی که اردیبهشت ماه سال ۹۲ به هنگام ثبت نام یکی از کاندیداها در ستاد انتخابات وزارت کشور رخ داد و رسانه ها از حضور یکی از پیشکسوتان همراه وی غافلگیر شدند و بعدا با افشاگری آن هنرمند قضیه روشن شد.

در طرف دیگر ماجرا، حضور گاه و بیگاه هنرمندان در کمپین های سیاسی و ستادهای انتخاباتی و تولید محصولانتی که به صورت مستقیم هواخواهی از یک تفکر سیاسی را القا می کند نیز سطحی شدن و قرار گرفتن در دایره ای محدود را به دنبال دارد. البته حضور هنرمندان در فعالیت های مشروع و تعریف شده سیاسی همچون سایر اقشار جامعه حقی سلب ناشدنی است اما نباید فراموش کرد که نبود الگویی تعریف شده و درونی در رابطه میان هنرمند و سیاستمدار بستر تفاسیر مخرب برای دو طرف این رابطه را فراهم می کند.روشن است که این الگو سندی مشخص و یا راهکارهایی نوشته شده و مدون نیست بلکه رویه ای عرفی است که از تکرار ملاقات هنرمندان و سیاستمدارن  و پررنگ شدن این رابطه شکل می گیرد.در نتیجه در فرایندی روشن و قالب مند هم هنرمند همچنان قدر می بیند و بر صدر می نشیند و هم سیاستمدار احوال زمانه و مردم خویش را در آینه زلال هنر به تماشا خواهد نشست.

 مرتضی حسینی

منبع: رصد