رییس شورای اسلامی شهر بندرعباس با بیان اینکه منافع ملی و محلی در گرو حضو حداکثری مردم در انتخابات است، گفت: هرمزگان با توجه به عقب ماندگی‌های تاریخی و محرومیت‌ها، نمایندگانی متحد می خواهد تا مطالبه‌گری را گروهی دنبال کنند و مردم به راحتی مصداق‌های این معیار را تشخیص می‌دهند.
شیوه های گزارش نویسی برای رسانه‌های جمعی
گزارش نویسی به قلم محمد تقی روغنی ها
مقدمه
خبر، به دلیل چارچوب‌ها و قالب‌های مرسوم خود نمی‌تواند همواره پاسخگوی انتظار و نیازهای دیگران باشد و جوانب مختلف یک رویداد را به تفصیل بیان کند. گاهی وقایعی رخ می‌دهد و یا فرایندهایی در جامعه جریان دارد که نیازمند تشریح، تبیین، توصیف و روشنگری است و باید از نقد و بررسی دیدگاه‌های گوناگون بیامیزد تا آنچه که روی داده یا روندهای جاری، به وضوح برای مخاطبان تشریح شود.
گزارش در حقیقت عهده‌دار چنین وظیفه‌ای است و با عبور دادن مخاطبان از لایه سطحی رویداد و شکافتن زوایای تاریک و مبهم یک فرآیند، واقعیات را به شکل ملموس و عینی، آشکار می‌سازد.در مواقعی که یک رویداد و فرآیند، نیاز به شرح و بسط و توصیف دارد یا ضروری است با تحقیق و پژوهش مخاطب را به عمق و ژرفای موضوع هدایت کرد، خبرنگاران به تهیه و تدوین گزارش رو می‌آورند و از این راه دامنه اثرگذاری را وسعت می‌بخشند. گزارش به دلیل ویژگی‌هایی که دارد، پیوند عمیق‌تری با خواننده و شنونده برقرار می‌کند و تأثیر آن نیز ماندنی‌تر و گسترده‌تر است. خبرنگار با استفاده از متون گزارشی، علاوه بر پرداختن به رویدادهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، هنری و ورزشی، فرآیندها و روندها را مورد توجه قرار می‌دهد و می‌تواند فرآیندهایی را در رسانه‌های جمعی مطرح کند و از آنها موضوعاتی رسانه‌ای بسازد.
تعریف
از گزارش تعاریف مختلفی بیان شده است و در مباحث رسانه‌ای، گزارش، بیانی توصیفی و تصویری از یک واقعه یا موضوع تلقی می‌شود. در تعریفی جامع‌تر، گزارش را تلفیقی از خبر و تحقیق، به اضافه بازسازی هنرمندانه صحنه‌ها، موضوعات، حوادث و واقعیات ذکر کرده‌اند.براین اساس در یک گزارش، تصویرسازی از عینیت‌ها و مشاهدات گزارشگر باید نمود آشکاری داشته باشد یا حاوی نتایج یک تحقیقات موشکافانه و عمیق باشد.گزارش‌ها گاهی رنگ قصه به خود می‌گیرند و گزارشگر به مانند راوی یک داستان به بیان رویدادها می‌پردازد و در برخی گزارش‌ها نویسنده، رویداد را تحلیل می‌کند، لایه‌های اولیه خبر را می‌شکافد تا مخاطب را به عمق و درون آن رهنمون سازد و واقعیت ناپیدا را افشا کند.معمولاً گزارش‌های مطبوعاتی در بردارنده تمامی ویژگی‌های یاد شده به‌طور کامل نیستند، برخی گزارش‌ها دارای جنبه‌های توصیفی‌اند و در بعضی دیگر عنصر تحقیق پررنگ‌تر و نمایان‌تر است. اما هدف از تهیه گزارش، عموماً بیان واقعیت و جوانب مختلف یک رویداد و انتقال پیام به مخاطبان با بهره‌گیری از خبر، توصیف، گفت‌وگو و تحقیق است.
ویژگی‌های گزارشگر
گزارشگر باید فردی «کنجکاو» و با انگیزه‌های قوی برای یافتن علل و عوامل رویدادها و فرآیندها باشد و عزمی جزم و پیگیرانه برای درک واقعیات از خود نشان دهد، «تیزبینی و نکته سنجی» از دیگر خصوصیات یک گزارشگر محسوب می‌شود. گاه یک سخن ساده یا یک رویداد به ظاهر عادی، سرنخ‌هایی به دست می‌دهد که می‌تواند گزارشی جذاب و خواندنی تولید کند.«سرعت انتقال» عامل مهمی در موفقیت گزارشگر محسوب می‌شود. این توانایی به یافتن و درک موضوعات مهم می‌انجامد و در گردآوری اطلاعات، طرح دقیق سؤالات و جمع‌بندی منطقی مطالب تأثیرگذار است. «توانایی برقراری ارتباط» با گروه‌های مختلف مردم از دیگر ضرورت‌های کار گزارشگری است. استعداد جوشش با مردم و ایجاد ارتباطی صمیمی و خلاق، یک منبع ارزشمند برای کسب اطلاعاتی است که گزارشگر در پی آن است و این ویژگی اساسی‌ترین ابزار گزارشگری است، زیرا هر گامی که برای تهیه گزارش برمی‌دارید نیازمند برقراری ارتباط نزدیک با دیگران است و نبود این ارتباط، توانایی تهیه گزارش را از شما سلب می‌کند.
«صبر و حوصله» از دیگر خصوصیات یک گزارشگر حرفه‌ای محسوب می‌شود و به‌خصوص در تهیه گزارش‌های تحقیقی که نیازمند صرف وقت برای کسب اطلاعات، پیگیری و بررسی یافته‌هاست، نقش اساسی دارد. داشتن روحیه پر تحرک برای دوندگی و پیگیری مستمر امور یک ضرورت برای کار گزارشگری است و کسانی که به پشت میزنشینی و کارهای کم‌تحرک علاقه دارند شاید مقاله‌نویس خوبی باشند، اما یک گزارشگر خوب نخواهند بود.علاوه بر این ویژگی‌ها گزارشگر باید خصوصیات حرفه‌ای را کسب کند تا قابلیت رشد و تکامل را بیابد و استعدادهایش پرورش داده شود. از جمله خصوصیات حرفه‌ای، تسلط به مبانی کار خبری، توانایی خبرنویسی و مصاحبه، قرار داشتن مستمر در مسیر اخبار رسانه‌ها، داشتن اطلاعات عمومی و از همه مهم‌تر کسب توانایی‌های لازم برای نویسندگی است.تهیه گزارش، نیازمند قدرت نویسندگی است تا مطلبی که تهیه می‌شود خواندنی و اثربخش باشد. گزارشگر باید بتواند به‌راحتی واژه‌ها و عبارات را به خدمت بگیرد و آنها را در متن گزارش مورد استفاده قرار دهد. متن گزارش باید تا حد امکان کوتاه باشد و گزارشگر بتواند با کمترین عبارات، بیشترین اطلاعات را به مخاطبان منتقل کند. از دیگر مهارت‌های ضروری برای گزارشگران توانایی استفاده از رایانه و بهره‌برداری از اینترنت است. توانایی استفاده از شبکه جهانی اطلاع‌رسانی و بهره‌برداری از پایگاه‌های اینترنتی یک ضرورت برای کسب اطلاعات و قرار گرفتن در جریان تحولات و رویدادهای گوناگون است و گزارشگران باید بتوانند در کمترین زمان ممکن، اطلاعات مورد نیاز را از اینترنت به دست آورند.
در کنار این مهارت‌ها تسلط یا آشنایی با یک زبان فراگیر خارجی و به‌خصوص انگلیسی یک ضرورت برای گزارشگران محسوب می‌شود.
اصول گزارش
گزارش برای آن‌که از غنای لازم برخوردار باشد و بر مخاطبان تأثیر بگذارد باید دارای چهار ویژگی باشد.
۱. توصیف و بازگویی عینی:
گزارش بیان واقعیت‌ها و بازگویی حوادث و رویدادها و انتقال اطلاعات است و گزارشگر باید هر آنجه را که می‌بیند، می‌شنود و احساس می‌کند به مخاطبان منتقل کند. گزارشگران در واقع به عنوان چشم و گوش مخاطبان باید زوایای گوناگون رویدادها و فرآیندها را تشریح کنند. یک گزارش خوب علاوه بر بیان هنرمندانه صحنه رویداد و تشریح حوادث و فرآیندها، باید علت و نحوه وقوع آنها را بازگو کند، ناگفته‌ها را بشکافد و از جوانب مختلف به بررسی و تحلیل موضوع بپردازد. در گزارش‌ها باید دیدگاه و نظریات مختلف در کنار یکدیگر قرار داده شود و خواننده این امکان را بیابد که در جریان کامل رخداد قرار گیرد.
۲. پرهیز از پیشداوری:
توجه به حقایق و پرهیز از پیشداوری یکی از اصول اساسی است که گزارشگر باید مورد توجه قرار دهد. گرایش‌ها، خواسته‌ها، احساسات و عواطف گزارشگر نباید باعث شود که از توجه به حقایق دور بماند.
اگر گزارش با پیشداوری همراه باشد، مخاطبان، در سراسر گزارش حضور گزارشگر و تلاش وی برای القای دیدگاهش را احساس می‌کنند و همین نکته باعث می‌شود تا گزارش تأثیر و کارآیی خود را از دست بدهد.
پرهیز از پیشداوری به معنای تهیه گزارش بی‌هدف و بدون نتیجه‌گیری نیست، بلکه، گزارشگر کارآمد، اجازه می‌دهد گزارش سیر طبیعی خود را طی کند و حقیقت موضوع و اصل واقع آن‌چنان که بوده است برای مخاطبان تشریح شود. پیشداوری آن است که گزارشگر بخواهد براساس تمایلات خود و ذهنیتی که از قبل دارد به موضوع بنگرد و حقایق را قربانی سلیقه شخصی خود کند.
۳. شناخت مخاطبان:
گزارشگر باید مخاطبان خود را بشناسد و بداند برای چه کسانی می‌نویسد. گزارشی که از یک موضوع در روزنامه‌ای محلی درج می‌شود با گزارش از همان موضوع در یک روزنامه سراسری می‌تواند متفاوت باشد و این دو گزارش با گزارشی که خبرنگار تهیه می‌کند تا در یک نشریه کاملاً تخصصی منتشر شود وجه‌تمایز مشهودی دارد.عمق و ژرفای مطلب در کنار انتخاب زبان و بیان مناسب برای برقراری ارتباط با مخاطبان نیز در همین چارچوب قابل توجه است. شناخت ویژگی‌ها، علایق و سلیقه‌های مخاطبان به گزارشگر کمک می‌کند تا آنچه می‌نویسد مورد توجه قرار گیرد.اگر از تمایلات اساسی مردم بی‌اطلاع باشید شاید برای تهیه گزارش به سراغ موضوعاتی بروید که از نظر مردم مهم و قابل توجه نیستند و اگر سوژه مناسبی را هم انتخاب کنید ممکن است با آنان به‌گونه‌ای سخن بگویید یا بنویسید که با سلیقه و طبع آنان هماهنگی نداشته باشد.
۴. نفی گزارشگر محوری:
اگر سراسر مطلب، بیانگر دیدگاه و نظر شخصی گزارشگر باشد، نمی‌توان آن را گزارش دانست و مخاطبان هم آن را به عنوان یک گزارش نخواهند پذیرفت، چنین مطلبی می‌تواند یک مقاله محسوب شود اما یک گزارش جامع نخواهد بود.مخاطب، زمانی به خواندن گزارش ترغیب می‌شود و محتوای آن را می‌پذیرد که احساس کند موضوع از جوانب مختلف مورد بررسی قرار گرفته و حاوی دیدگاه‌های گوناگون است. به عنوان یک گزارشگر حرفه‌ای باید بتوانید نظریات گوناگون را کنار هم قرار دهید و خوانندگان و شنوندگان را در مسیر مورد نظرتان هدایت کنید، اما اگر متکلم وحده باشید و حرف اول و آخر در گزارش همان دیدگاه‌ها و نکات موردنظر خودتان باشد، آنچه نوشته‌اید، گزارش نیست. یک گزارش جامع، به تناسب، نظرات مختلف مردم، کارشناسان و مسئولان را در خود جای می‌دهد.
انواع گزارش
تقسیم‌بندی‌های مختلفی برای انواع گزارش پیشنهاد شده است، اما به‌خاطر داشته باشید که به دلیل نزدیکی و مشابهت‌های اشکال گوناگون گزارش، نمی‌توان انواع مختلف گزارش را به‌طور کامل از هم مجزا کرد و تفکیک و جداسازی قطعی آنها تا حدودی ناممکن است.در یک گزارش خبری از عنصر توصیف می‌توان استفاده کرد، همچنان که در بسیاری از گزارش‌های توصیفی عنصر خبر نادیده گرفته نمی‌شود و همچنین است در گزارش‌های تحقیقی که در بسیاری مواقع عناصر توصیف و خبر را در خود دارند.
اما می‌توان در یک دسته‌بندی، گزارش‌ها را به انواع «خبری»، «تحقیقی»، «تشریحی و توصیفی» و «تحلیلی» تقسیم کرد.گزارش‌های خبری معمولاً گزارش وقایع و رخدادهای نظیر تحولات اجتماعی روز، رویدادهای فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، حوادث و بلایای طبیعی را شامل می‌شود و گزارشگر با بهره‌گیری از مجموع اخبار مربوط به رویداد، گردآوری مطالب از منابع گوناگون و مصاحبه با افراد مختلف از جمله مردم، مسئولان و کارشناسان، گزارش را تدوین می‌کند.گزارش خبری در پی وقوع رویداد به منظور تعیین و تشریح چگونگی وقوع رخداد و پیامدها و آثار واقعه و احیاناً ریشه‌ها و علل وقوع آن تهیه می‌شود و به‌طور معمول بین ۱۵ تا ۳۰ پاراگراف است.عنصر زمان یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها در گزارش خبری است و قاعدتاً این دسته از گزارش‌ها از تازگی برخوردار است. از این رو، تهیه گزارش خبری نیازمند سرعت در جمع‌آوری اطلاعات و تدوین آن است.در گزارش خبری، گزارشگر در پی پاسخگویی به سؤالات جامعه و مخاطبان در ارتباط با رویدادی برمی‌آید که به‌تازگی اتفاق افتاده و اخبار آن قبلاً منتشر شده یا اتفاقات جدیدی در ارتباط با آن رویداد در حال وقوع است.
رسانه‌های جمعی به منظور پاسخگویی به نیازهای مخاطبان و برای دریافت اطلاعات بیشتر از زوایای مختلف یک رویداد و ارضای حس کنجکاوی آنان به درج گزارش‌های خبری روی می‌آورند و به این خواسته مخاطبان خود پاسخ می‌دهند.طبعاً گزارشگران برای تهیه چنین گزارشی باید درک درستی از رویداد داشته باشند و قادر باشند با پردازش مطلب، جوانب مختلف آن را برای مخاطبان بازگو کنند.
«گزارش‌های تحقیقی» سوژه‌های مختلف اعم از موضوعات روز و روندها و فرآیندهایی را شامل می‌شوند که رسانه‌ها برمی‌گزینند.
هدف از تهیه گزارش تحقیقی ورود به لایه‌های درونی موضوع و نگاه عمیق به ابعاد مختلف آن است. در این نوع گزارش، براساس گردآوری مستندات و یافته‌های علمی و نظریات کارشناسی، ابعاد و جوانب موضوع برای مخاطبان بازگو می‌شود. گزارشگر باید با بهره‌گیری از منابع گوناگون خبری و سایر اطلاعات، از لایه‌های سطحی خبر یا فرآیند عبور کند و زوایای تاریک و پنهان موضوع را روشن سازد. گزارش‌های تحقیقی گاهی موضوعاتی پیچیده و منحصربه‌فرد را شامل می‌شود و گزارشگر تلاش می‌کند انگیزه‌ها، علل و عوامل یک واقعه یا فرآیند را کشف کند و در این راه از تحقیقات کتابخانه‌ای، دیدگاه‌های کارشناسی، افکارسنجی و تحلیل‌های آماری کمک می‌گیرد.گزارشگران می‌توانند با انتخابات موضوعات مهم و تهیه گزارش‌های تحقیقی جامع، آن موضوع را به مسأله روز و مورد توجه عموم تبدیل کنند. تشریح عالمانه و منطقی مشکلات، پرده برداشتن از واقعیت‌های پنهان و ایجاد حساسیت در مورد مخاطرات و تهدیدها می‌تواند جامعه را تحت‌تأثیر قرار دهد. باید توجه داشت که در تدوین گزارش‌های تحقیقی، عناصری همچون جذابیت و گیرایی مطالب از اهمیت فراوانی برخوردار است و برای آن‌که گزارش مخاطبان بیشتری بیابد و برای شمار زیادی از مردم خواندنی باشد، باید از عناصری چون توصیف و بازگویی هنرمندانه مطالب بهره گرفته شود تا گزارش در عین تحقیقی و عمیق بودن، گیرا و جذاب باشد.
در گزارش تحقیقی، ارایه یک نتیجه‌گیری روشن و دقیق، بسیار مهم و در حقیقت مهم‌ترین بخش از کار گزارشگر است. تلاش کنید مطلب را به شکلی تنظیم کنید که یک جمع‌بندی دقیق و کامل همراه با تصویری جامع از موضوع به مخاطب عرضه شود. گزارش تحقیقی در صورتی تأثیرگذار خواهد بود که با اعداد و ارقام و اطلاعات موثق، مخاطب را به نتیجه‌گیری روشنی رهنمون کند.
«گزارش تشریحی و توصیفی» گزارشی است که وجه غالب آن توصیف یک رویداد یا یک فرآیند است.
گزارشگر با تصویرپردازی و تشریح دیده‌ها، شنیده‌ها و احساسات خویش، خواننده را به فضای سوژه می‌کشاند و او را گام‌به‌گام با خود همراه می‌سازد. گزارش‌های توصیفی و تشریحی، اغلب از رویدادهای طبیعی، حوادث و موضوعات اجتماعی تهیه می‌شود و وجه غالب آن توصیف جنبه‌های گوناگون موضوع یا رویداد موردنظر و بیان تمامی صحنه‌هایی است که گزارشگر شاهد آن بوده است.
برخی گزارش‌ها به‌طور کامل و به‌منظور وصف یک پدیده و رویداد تهیه می‌شود و گزارشگر در سراسر آن به تشریح و توصیف می‌پردازد، اما توصیف در عین‌حال در سایر انواع گزارش‌ها نیز به‌کار می‌رود و اغلب گزارش‌های خبری و تحقیقی نیز با توصیف همراه است.در گزارش‌های توصیفی، گزارشگر تمام مشاهدات خود را برای مخاطبان تشریح می‌کند. زبان گزارش توصیفی زبان احساس و بیان عواطف است و پیش از آن‌که به نفوذ در عمق و لایه‌های درونی رویداد یا فرآیند بپردازد، با بهره گرفتن از عنصر تخیل به شرح صحنه‌ها می‌پردازد. در این گزارش‌ها، قدرت نویسندگی گزارشگر نقش مهمی را در تولید مطلب خواندنی و جذاب ایفا می‌کند.«گزارش تحلیلی» شامل مجموعه‌ای از اخبار، اطلاعات و اظهارنظرهای مربوط به یک رویداد است که با اهداف مشخصی انتخاب و معمولاً همراه با نظریات و دیدگاه‌های گزارشگر عرضه می‌شود.در گزارش‌های تحلیلی هدف گزارشگر تبیین زوایای مختلف یک موضوع است و برای دستیابی به این هدف، تمامی اخبار و اطلاعاتی که وی را به این هدف نزدیک می‌کند از منابع مختلف جمع‌آوری می‌نماید و به‌گونه‌ای آنها را شکل می‌دهد که بتواند پیام خود را به خوانندگان انتقال دهد.
هدف از تهیه گزارش تحلیلی برجسته‌کردن و پدیدار ساختن زوایا و جنبه‌های مختلف یک موضوع سیاسی، و اجتماعی، فرهنگی و… است و هر اطلاعاتی که بتواند به این موضوع کمک کند جمع‌آوری می‌شود تا برای تدوین گزارش مورد استفاده قرار گیرد.در گزارش‌های تحلیلی در کنار ارایه اطلاعات، گزارشگر با نحوه چیدن اطلاعات و اخبار و درج سابقه موضوع برای انتقال دیدگاه‌های خود به مخاطبان تلاش می‌کند. گزارش‌های تحلیلی اغلب به بهانه وقوع یک رویداد یا انتشار یک خبر نوشته می‌شوند. با وقوع یک حادثه تازه، گزارشگر می‌تواند نقلی به گذشته بزند و ضمن بیان آنچه که امروز روی داده است، وقایع گذشته را مرور کند، سوابق موضوع را به روشنی مطرح سازد و پیامی را که در نظر دارد در لابه‌لای گزارش در برابر دید مخاطب قرار دهد.در گزارش‌های تحلیلی در کنار بازگویی رویداد و سابقه و زوایای مختلف آن، گزیده‌ای از گفت‌وگو با افراد مختلف به‌ویژه کارشناسان نیز در صورت ضرورت مورد استفاده قرار می‌گیرد.علاوه بر گزارش‌های خبری، تحقیقی، توصیفی و تحلیلی که معمولاً در مورد یک رویداد و فرآیند نوشته می‌شوند، گزارش‌های دیگری وجود دارند که در آنها موضوعات خاص غیرخبری و غیراز فرآیندهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی به عنوان سوژه گزارش برگزیده می‌شوند. این نوع از گزارش‌ها را که می‌توان « گزارش موضوعی » نامید، گزارش از مکان، شخص، شغل، شی‌ء یا سفر را در برمی‌گیرد.
در این گزارش‌ها، نویسنده به شرح و بسط موضوع و بازگویی جوانب مختلف آن می‌پردازد و تلاش می‌کند تا دیدگاه‌های روشن و جامعی نسبت به سوژه به خواننده عرضه کند.در گزارش از مکان، تصویری از محل همراه با ویژگی‌ها و مختصات جغرافیایی و تاریخی، به نگارش در می‌آید و گزارشگر هر آنچه را که می‌بیند، به شکلی توصیف و تشریح می‌کند که مخاطب، تصویر عینی آن محل را در ذهن خود مجسم می‌سازد.در گزارش از شخص، ویژگی‌های فردی و عادات و خصوصیات رفتاری وی تشریح می‌شود. گزارش از شخص را علاوه بر افراد مشهوری هم چون سیاستمداران، هنرمندان و ورزشکاران می‌توان در مورد اشخاص ناشناس نیز نوشت.گزارش از یک شغل، سختی، شیرینی، درآمد، پیچیدگی و مشکلات آن را بازگو می‌کند و دید روشن و تازه از آن حرفه به مخاطبان می‌دهد.به‌طور کلی گزارش‌های موضوعی، امکان مناسبی را در اختیار گزارشگر قرار می‌دهند تا با انتخاب سوژه دلخواه و تشریح و بازگویی جنبه‌های مختلف آن، زاویه نگاه مخاطبان خود را نسبت به آن موضوعات توسعه دهد، بهبود بخشد یا تغییر دهد.شیوه نگارش گزارش‌های موضوعی تقریباً همانند شیوه‌های است که برای نوشتن گزارش‌های تشریحی و توصیفی یا گزارش تحقیقی به‌کار گرفته می‌شود و گاهی ترکیبی از تحقیقی و توصیف است.
مراحل تهیه گزارش
تهیه گزارش‌های خبری، تحقیقی، توصیفی تحلیلی و موضوعی با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. اما مراحل مشترکی برای تهیه انواع این گزارش‌ها وجود دارد که در اغلب آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مراحل عبارتند از:
جمع‌آوری اطلاعات
پس از انتخاب موضوع در اولین گام باید به جمع‌آوری اطلاعات پرداخت. برای تهیه گزارش از رویدادها و فرآیندها باید راه‌های مختلف و متنوعی را به‌منظور کسب اطلاعات، مورد توجه قرار دهید.بهره‌گیری از آرشیو شخصی یا آرشیو رسانه، استفاده از بانک اطلاعات و مراجعه به کتابخانه از اولین اقداماتی است که باید انجام دهید. البته میزان استفاده از هر یک از این منابع متناسب با نوع گزارش و فرصت و امکاناتی که در اختیار دارید متفاوت است. مثلاً در گزارش‌های خبری، آرشیو شخصی و آرشیو رسانه یا بانک اطلاعات کاربرد بیشتری دارند و اطلاعات کتابخانه‌ای معمولاً برای گزارش‌های تحقیقی و تحلیلی مورد استفاده قرار می‌گیرند.با مراجعه به آرشیو، خبرهای مربوط به رویداد یا فرآیند موردنظر را بخوانید و از مطالب مهم و جالب یک نسخه کپی بگیرید. این‌کار به شما کمک می‌کند تا در هنگام نوشتن گزارش، سوابق موضوع را بازگو و در عین‌حال برای تهیه سؤال‌های مصاحبه و شکل دادن به چارچوب گزارش از آنها استفاده کنید. اگر عکس یا فیلمی در ارتباط با رویداد وجود دارد سعی کنید آنها را مشاهده کنید. خبرنگاران، دبیران و سردبیرانی که از موضوع اطلاع دارند صحبت کنید و دیدگاه‌های آنان را جویا شوید.اگر همکارانتان نسبت به موضوع گزارش اطلاعات خاصی دارند، سعی کنید حتماً از نظریات آنها استفاده کنید. این اطلاعات به گزارشگر کمک می‌کند تا یک شمای کلی از موضوع را در ذهن داشته باشد و بتواند تا زمان کسب اطلاعات تکمیلی، به یک چارچوب دست یابد.گزارشگر باید با تحلیل واقعه و پس از کسب اطلاعات اولیه، مسائل مرتبط با موضوع گزارش را برای خود دسته‌بندی کند و چارچوبی را در ذهن برای آن ترسیم نماید.در یک نوع تقسیم‌بندی از موضوعات برای یک گزارش خبری، می‌توان سه دسته از مسائل را مورد توجه قرار داد: «اتفاقاتی که روی داده است»، «آنچه در حال وقوع است» و «اتفاقات احتمالی آینده».برای تهیه یک گزارش تحقیقی، گزارش توصیفی یا گزارش تحلیلی نیز می‌توان متناسب با موضوع گزارش تقسیم‌بندی‌هایی را در ذهن به‌وجود آورد و متناسب با آنها به گردآوری مطالب و تهیه سؤال‌های مصاحبه پرداخت.
حضور در محل
در بسیاری از گزارش‌های خبری، گزارش‌های توصیفی و نیز برخی از گزارش‌های موضوعی حضور در محل رویداد یک ضرورت محسوب می‌شود.به هنگام حضور در محل اولین نکته‌ای را که باید در نظر داشته باشید انتخاب مکان مناسب برای مشاهده صحنه است. مشاهده از مهم‌ترین و اصلی‌ترین عناصر در تهیه گزارش است و بهترین و مناسب‌ترین اطلاعات را در اختیار گزارشگر قرار می‌دهد.تیزبینی و دقت‌نظر گزارشگر هنگام مشاهده صحنه نقش اصلی را در زیبایی و تأثیرگذاری گزارش داد و گزارشگر نباید از ریزترین نکاتی که شاهد آن است بی‌تفاوت بگذرد. مشاهده منبعی است که به هیچ‌وجه قابل دسترسی در آرشیو و بانک اطلاعات نیست.دومین نکته در زمان حضور در صحنه امکان گفت‌وگو با شاهدان و حاضران در محل است. گفت‌وگو با حاضران گرچه نمی‌تواند به تنهایی جایگزین مشاهدات شخصی گزارشگر شود، اما می‌تواند به عنوان یک منبع مهم برای تکمیل گزارش و بیان دیدگاه‌ها و مطالبی متفاوت مورد توجه قرار گیرد و اطلاعات مفیدی به گزارشگر بدهد.سومین نکته قابل توجه در زمان حضور در محل توجه به حواشی رویداد است. در کنار موضوع اصلی گزارش، حوادث و اتفاقاتی رخ می‌دهد یا مواردی وجود دارد که گاه می‌تواند در جهت‌گیری کلی گزارش مؤثر واقع شود یا به عنوان یک موضوع مهم مورد توجه قرار گیرد.
گفت‌وگو
گفت‌وگو و کسب نظریات و دیدگاه‌های مختلف یکی از ارکان اصلی در اغلب گزارش‌ها به‌شمار می‌رود. مصاحبه با مردم و استفاده از دیدگاه‌های آنان کمک می‌کند تا گزارش، جامع‌تر شود و تنوع بیشتری بیابد. مخاطبان گزارش از مشاهده و خواندن دیدگاه‌های شبیه به نظریات خود در گزارش، علاقه بیشتری به آن نشان خواهند داد و مطلب را دنبال می‌کنند.این امر سبب می‌شود تا گزارشگر شمار بیشتری از مردم را با خود همراه کند و ضمن جلب اعتماد آنان نسبت به اینکه گزارش بی‌طرفانه‌ای تهیه شده و نقطه‌نظرهای مختلف را گرد آورده است، پیام موردنظر خود را به مخاطب انتقال دهد.در مصاحبه با مردم توجه کنید که مصاحبه‌شوندگان، افراد مرتبط با موضوع باشند. تعداد مصاحبه‌ها و نقل‌قول‌ها برای درج در گزارش را به تناسب حجم گزارش انتخاب کنید. باید به ساده و روشن بودن پرسش‌ها توجه کنید.ممکن است بخشی از گفت‌وگو را در گزارش نقل کنید و از بخش دیگری از آنها به عنوان مطالبی برای تکمیل اطلاعات خود استفاده کنید.علاوه بر مردم، باید با کارشناسان و متخصصان نیز مصاحبه کنید و دیدگاه‌های آنان را در گزارش مورد بهره‌برداری قرار دهید.برای تهیه شمار زیادی از گزارش‌ها به‌خصوص گزارش‌های تحقیقی، لازم است گزارشگر، دیدگاه‌های کارشناسان را کسب کند. گزارشی که نظریات تخصصی کارشناسان را داشته باشد از غنای بیشتری برخوردار می‌شود. در گفت‌وگو با کارشناسان باید توجه کرد که ارائه دیدگاه‌های مختلف از عوامل جذابیت گزارش به‌شمار می‌رود و اختلاف‌نظرهای احتمالی میان دیدگاه‌های کارشناسی و رویارویی اندیشه‌های مختلف، یکی از نقاط قوت گزارش محسوب می‌شود. پس از جمع‌آوری اطلاعات از منابع مختلف و از جمله گفت‌وگو با مردم و کارشناسان، در بسیاری از مواقع لازم است گزارشگر با کسانی که در مورد موضوع گزارش مسئولیتی دارند، مصاحبه کند و نظریات آنان را کسب کند. به عنوان مثال زمانی که گزارشگر از وضع اتوبوس‌های شهری گزارش تهیه می‌کند لازم است نظر مسئولان مربوط، از مسئول یک خط اتوبوسرانی تا مدیرعامل شرکت واحد یا اعضای شورا شهر و شهردار را به مقتضای موضوع کسب و در گزارش درج کند.در مصاحبه با مردم، کارشناسان و مسئولان باید به نکات حرفه‌ای و پیچیدگی این کار توجه کنید. گزارشگر باید مصاحبه‌گری چیره دست باشد تا بتواند اطلاعات مختلف را از افراد گوناگون و مصاحبه‌شوندگانی که احیاناً شماری از آنان بی‌میل به گفت‌وگوهای خبری خواهند بود کسب کنند.
روش‌های آماری
در برخی از گزارش‌های تحقیقی استفاده از نظرسنجی و پژوهش‌های میدانی برای کسب دیدگاه‌های جامعه آماری با روش علمی، عمق و سندیت بیشتری به گزارش می‌بخشد. تحلیل آمارهای به‌دست آمده از بررسی‌های میدانی و استنتاج نتایج، دیدگاه روشنی را فراروی مخاطب قرار می‌دهد و به گزارشگر کمک می‌کند تا مستندات جامع را برای تفهیم نکات موردنظر خود به مخاطبان در اختیار داشته باشد. در هر تحقیق پیمایشی مرتبط با رویدادها و موضوعات خبری، علاوه بر آن‌که تحقیق موردنظر باید منطبق با اصول یک فعالیت پژوهشی باشد، لازم است عامل زمان را نیز به عنوان یک متغیر حیاتی در صدر توجه قرار داد، چرا که در بسیاری مواقع با گذشت زمان، افکار عمومی دستخوش تغییر می‌شود.البته در گزارش‌های خبری به دلیل محدودیت زمانی معمولاً امکان نظرسنجی و تحقیقات پیمایشی وجود ندارد ولی می‌توان از نتایج پژوهش‌هایی که دیگران انجام داده‌اند و با موضوع گزارش مرتبط است استفاده کرد.
تکمیل اطلاعات
در طول زمان تهیه گزارش نکات جدیدی مطرح می‌شود یا موضوعات تازه‌ای به ذهن گزارشگر خطور می‌کند که برای یافتن پاسخ آن، مراجعه مجدد به منابع مختلف لازم است.از این‌رو لازم است گزارشگر پس از گردآوری مطالب از روش‌های گفته شده و ارزیابی مطالب، بررسی کند که آیا به تمامی مطالب موردنظر دست یافته و آنچه در اختیار دارد پاسخ گوی نیاز مخاطبان خواهد بود یا نه. امکان دارد در گفت‌وگو با افراد مختلف از نکاتی مطلع شوید یا با دیدگاه‌هایی آشنایی پیدا کنید که لازم بدانید مجدداً با برخی از کارشناسان و صاحب‌نظران گفت وگو کنید یا به بانک اطلاعات و سایر منابع مراجعه کنید تا در مورد شنیده‌های خود و موضوعات جدید، بررسی‌های بیشتری به عمل آورید. این‌کار به شما کمک می‌کند که اگر نکات مبهمی باقی‌مانده است با مراجعه به منابع موجود، اطلاعات مورد نیاز را به‌دست آورید تا گزارش تکمیل شود و ابهامی برای مخاطب باقی نماند.
یادداشت‌برداری
نکته‌ای ضروری که از ابتدا تا انتهای مراحل مختلف گزارش باید همواره مورد توجه قرار دهید، یادداشت‌برداری از نکات مهم و قابل استفاده در گزارش و رخدادهای حاشیه‌ای و دیده‌ها و شنیده‌ای با اهمیت است.از آنچه که می‌بینید و می‌شنوید، رخدادها، رفتارها، فضای عمومی صحنه، نکات برجسته و گفت‌وگو با مردم، کارشناسان و مسئولان و هر آنچه که می‌تواند به شکلی در گزارش مورد استفاده قرار گیرد یادداشت‌برداری کنید. برخی مواقع لازم است تاریخ دقیق و ساعت وقوع رویداد را بنویسید، اسامی دقیق و مشخصات کسانی را که با آنان گفت‌وگو کنید و رفتارها و حالات آنان را در صورتی که با موضوع گزارش ارتباط پیدا می‌کند یادداشت کنید.گاهی اوقات گزارشگر در حین تهیه گزارش با موضوعاتی برخورد می‌کند یا با صحنه‌هایی مواجه می‌شود که تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. لذا امکان دارد بخشی از دیدگاه‌ها و شنیده‌های قبلی را به فراموشی بسپارد و برخی از داشته‌های وی تحت‌الشعاع رویدادهای بعدی قرار گیرد. حسن دیگر یادداشت‌برداری آن است که گزارشگر پس از نظم دادن به یادداشت‌ها و بازنگری آنها، موضوعاتی را که فراموش کرده یا از قلم انداخته است به‌خاطر می‌آورد و به تکمیل گزارش می‌پردازد. حتی در صورت ضبط مصاحبه‌هایی که با دیگران انجام می‌دهید بهتر است از نقاط برجسته گفت‌وگوها یادداشت‌برداری کنید تا برای دسته‌بندی مطالب یا استفاده از خلاصه گفت‌وگوها نیازی به صرف وقت فراوان برای شنیدن نوار یا پیاده کردن آن نداشته باشید.
شیوه نگارش
آن چه که تاکنون انجام داده‌اید گردآوری مطالب از منابع مختلف بوده است. با تکمیل اطلاعات موردنیاز، باید نگارش متن را آغاز کنید، کاری که بسیاری از خبرنگاران تازه‌کار از آن بیم دارند و حتی گزارشگران با تجربه نیز با دقت و وسواس زیادی این مرحله از کار را انجام می‌دهند.نکته‌ای که در آغاز این بحث باید مورد تأکید قرار گیرد ممارست و پشتکار در خواندن و نوشتن است. یک خبرنگار باید به‌طور مداوم علاوه بر خواندن اخبار، مصاحبه و گزارش‌های گوناگون و متنوع، خواندن قصه، داستان و متون ادبی را نیز در زمره برنامه‌های کاری خود قرار دهد.گزارش، در مرز قصه و خبر حرکت می‌کند و نوشتن چنین مطالبی، که گاه شباهت زیادی به قصه پیدا می‌کنند، نیازمند قلم شیوای گزارشگر است. خواندن متون متنوع، دامنه کلمه‌ها، واژه‌ها و اصطلاحات را در ذهن گزارشگر افزایش می‌دهد و گزارشگر خواهد توانست برای بیان آنچه در ذهن دارد به سادگی از کلمات و جمله‌های مناسب بهره بگیرد. تمرین نوشتن و پشتکار در این زمینه ضرورت انکارناپذیری برای ورود به عرصه گزارشگری است. اگر در ابتدای کار نوشته‌هایتان را ضعیف می‌دانید هراس به خود راه ندهید. این مشکل با تداوم مطالعه و نگارش به‌تدریج حل می‌شود و خواهید توانست آن‌گونه که در نظر دارید و مخاطبان می‌پسندند، بنویسید.
برای نوشتن گزارش بهتر است مراحل زیر را دنبال کنید:
۱. درجه‌بندی مطالب برحسب اهمیت: در اولین گام باید مهم‌ترین بخش از مطالب را که برای درج در گزارش لازم است مشخص و از بقیه مطالب تفکیک کنید. این کار باعث می‌شود انبوه اخبار و اطلاعات گوناگون شما را سرگردان نکند در صورتی که هنگام تهیه مطالب موردنیاز یادداشت‌برداری کنید با مراجعه به یادداشت‌ها به‌راحتی می‌توانید مطالب مهم را مشخص کنید. می‌توانید با علامت زدن و شماره‌گذاری هر بخش از نوشته‌های خود، روند و ترتیب درج مطالب در گزارش را به صورتی تعیین کنید که گزارش نهایی دارای پیوستگی و انسجام باشد و مسیر مطالب روندی منطقی را دنبال کند.
این مطالب را هم بخوانید:
0 دیدگاه