گذری بر تاریخ چاه مسلم (قسمت اول)

گذری بر تاریخ چاه مسلم (قسمت اول)

در بین نواحی پسکرانه ای خلیج فارس و به ویژه بندرلنگه و بندرکنگ، مناطقی وجود دارد که همواره از تاریخ اقتصادی و فرهنگی این دو بندر از یکسو و تاریخ شهرستان بستک و پارسیان از سوی دیگر تاثیر پذیرفته اند. چاه مسلم و کفه معروف آن از جمله این مناطق پسکرانه ای می باشند که دارای سابقه طولانی تاریخی می باشد.این نوشتار که به قلم دکتر محمد حسن نیا استاد دانشگاه های تهران، پژوهشگر مسائل خلیج فارس و تاریخ جهان که در رسانه های گروهی از جمله رادیو و تلویزیون به وفور به عنوان کارشناس صحبت نموده و در مجلات معتبر دارای تالیفاتی می باشد و مقالات متعدد و کتاب های زیادی به صورت فردی و مشترک با دیگر اندیشمندان نوشته است، می باشد به صورت موشکافانه به تاریخ چاه مسلم و موقعیت جغرافیایی آن در پسکرانه های خلیج فارس می پردازد.

چاه مسلم که در واقع بزرگترین آبادی پس از پیچ ها و گردنه های گوچی و معبر ورود به بندرلنگه و بندرکنگ می باشد، دارای سابقه ای تاریخی در حدود یک هزاره است. ابن بطوطه مراکشی در سال ۷۵۴ هجری قمری از این آبادی دیدن کرده است و این مهم نشان از آن دارد که این مکان قدمت تاریخش بیشتر از این ها باشد. چاه مسلم همواره در مسیر راه های تجاری بوده است و اگر از قلعه لشتان که مشرف بر کفه چاه مسلم است به مناطق اطراف چاه مسلم نگاه شود، به خوبی مشخص می گردد که راه تجاری که از بندرلنگه و کنگ به سمت بستک و لار منشعب می شد به چه صورت از این قلعه تحت حفاظت قرار می گرفت. البته کفه چاه مسلم دارای ساختار زمین شناسی خاصی است که در نوشتار جداگانه به آن پرداخته خواهد شد.

چاه مسلم به همان اندازه که از تجارت و راه های تجاری منتفع می شده است، دارای ساختار کشاورزی، باغدای و دامداری نیز بوده است. وجود پوشش گیاهی خود رو و درختانی چون کنار، کهور، گز از یکسو و وجود نخلستان های وسیع و باغات نخل نشان از سفره های آب زیر زمینی و بارش باران های فصلی در این مکان تاریخی دارد. کمتر رهگذری وجود دارد که در ادوار گذشته از مسیر بستک به بندرلنگه و بالعکس عبور کرده باشد و در چاه مسلم اتراقی نکرده باشد. وجود کاروانسراهای قدیمی در چاه مسلم که برخی از آن ها دیگر اثری از آن ها باقی نمانده است به خوبی گویای این مطلب است که چاه مسلم از قدیم الایام در مسیر را های تجاری کاروان رو بوده است. وجود قدیمی ترین مکتبخانه ها در چاه مسلم که هنوز هم آثاری از ان ها باقی است نشان از تاریخ فرهنگی این آبادی و توجه مردم به مقوله علم ودانش در آن جا دارد.

وجود آثار معماری سنتی نظیر بادگیر، برکه و ساباط در چاه مسلم تا حدودی نشان از تجربه و تخصص معماران چاه مسلمی در بنای این آثار از قدیم الایام تا کنون دارد. چه بسا معماران چاه مسلمی چنین بناهای را در دیگر مناطق و شهرهای ساحلی خلیج فارس نیز برای مردم ساکن در آن مناطق بنا کرده باشند.

وجود برکه های قدیمی متعدد با سبک بناهای مختلف نشان از پر جمعیت بودن چاه مسلم در دوره های گذشته دارد و قبرستان بزرگ این آبادی نیز نشان از آن دارد که بیماری هایی نظیر وبا و دیگر بیماری های مسری عامل کاهش جمعیت در این مکان جغرافیایی در طول تاریخ بوده است. مهاجرت چاه مسلمی ها به خارج از کشور که در نوشتار جداگانه ای به آن پرداخته خواهد شد نیز تاثیر وافری بر کاهش جمعیت و در مجموع تاریخ اجتماعی چاه مسلم در گذر تاریخ داشته است.