skip to Main Content

ام کلثوم در خاطره مردم جنوب

اشاره: پرداختن و آشنایی با زندگی هنرمندان و صاحبا ن اثر هنری از این جهت اهمیت دارد که عالم عرب با این هنرمندان زیسته و با روح و ذهن آنها انس و الفت عجیبی دارد، مثلا همانگونه که اهرام ثلاثه برای مصری ها مهم و دارای ارزش معنوی است ، لحن و صوت بانوی مصری (ام کلثوم)نیز برابی ایشان صدایی بهشتی محسوب میشود.برخی از هنرمندان دنیای عرب نظیر همین بانو برای کشورشان یک معمارهنری ملی هم محسوب میشوند.یا دراین خصوص باید به ((فیروز))خواننده لبنانی اشاره کرد که برای لبنانی که سالها مورد ستم و هجمه دشمنانش قرار گرفت یک آرام دهنده و قله امید بود…..
ام کلثوم ام کلثوم ملقب به کوکب الشرق خواننده مشهور مصری تباری است که محظوظ شدن از صدای وی نیازی به فهم زبان ترانه هایش ندارد چراکه صوت آسمانیش بلیغ ترین تفسیر عشق و فصیح ترین تشریح شوق است. آوای تحسین برانگیز وی به گونه ای انسان را به وجد می آورد که آرزو می کند هیچ گاه ترانه هایش به پایان نرسند. حقیقتاً نه در ایران بلکه در سراسر جهان هیچ صدایی به گیرایی و اعجاز صوت او به گوش نرسیده است و نخواهد رسید. گفته میشود استاد بنان مرد صدا مخملی ایران یکی از خوانندگان سابق ایران را به ام کلثوم تشبیه کرده است.
وی دختر ابراهیم البلتاجى در سال ۱۸۹۶ یا به قول دیگر در سال ۱۹۰۴در روستاى طمباى الزهایره در استان الدقهلیه واقع در شمال قاهره و ما بین اسکندریه به دنیا آمد. در حالى که ۱۳سال بیشتر نداشت به همراه پدرش به خواندن تواشیح دینى و شعرهاى عارفانه پرداخت. صوت ام کلثوم در همین ایام توسط اساتید فنی چون شیخ ابوالعلاء محمد و شیخ زکریا احمد شناسایى شد. وی در سال ۱۹۲۳ روستا را ترک کرد و راهى قاهره شد تا با شیخ ابوالعلاء، دوست پدرش و یکى از موسیقیدانان معروف آن زمان مصر، دیدار کند. در همین ایام شروع به خواندن کرد و ترانه هاى بسیارى از خود به جاى گذاشت. او یک سال پس از رفتن به مصر با احمد رامی(شاعر) آشنا شد. رامى تازه از رشته زبان فارسى در پاریس فارغ التحصیل شده بود. به رامى خبر داد که دوست دارد یکى از شعرهایش را بخواند. در همین سال با احمدصبرى، هنرمند دندانپزشک نیز آشنا شد که براى حداقل ۱۴ ترانه او، موسیقى ساخت. به زودى با محمد القصبجى نیز آشنا شد که عود نواز چیره دستى بود و این هنر را از محمد عبدالوهاب آموخته بود. در این زمان، ام کلثوم به همراه گروه موسیقى متشکل از عود القصبجى، قانون محمد العقاد و کمانچه سامى الشوا روى صحنه رفت. همراه دیگر وى شیخ زکریا احمد بود که تا سال ها با وی همکاری داشت.
برخی درباره او و صوت بهشتی اش می گویند یکی از دلایل شکست ارتش های عرب از اسراییل همانا مسحور شدن سربازان عرب توسط آواز ام کلثوم می باشد. اشعار آوازهای ام کلثوم عاشقانه، ملی گرایانه، کلاسیک و یا مذهبی است یکی از معروف ترین آثار وی ترانه “القلب یعشق کل جمیل” می باشد که همه ساله در موسم حج بارها و بارها از رادیوهای عربی پخش می شود.
دوران خوانندگى ام کلثوم از ۱۳سالگى تا ۷۳سالگى وى ادامه یافت. ۶۰سال تمام و این در تمام جهان بى نظیر است، چرا که در آن زمان خواننده اى در اروپا یافت نمی شد که بیش از چهل سال تمام خوانده باشد. ام کلثوم در سالهای پایانی زندگی بسیارگوشه گیر بود و بندرت مصاحبه می کرد وی در بیش از ۶۰سال فعالیت هنری صدها ترانه و آواز خواند و درچند فیلم هم بازی کرد. ام کلثوم در آخرین پنجشنبه شب هر ماه در کنار رود نیل به برگزاری کنسرت می پرداخت و مشتاقان صدای او که موفق به حضور در سالن نمی شدند در بیرون از سالن تجمع می کردند تا مستمع آواز بدیع وی باشند. یکی دیگر از زیباترین آثار ام کلثوم ترانه”انت عمری” است که با عنوان زیباترین ترانه عاشقانه ازو یاد می شود. بعضی از صاحبنظران شخصیت ام کلثوم را با گرتاگاربو هنرپیشه معروف هالیوود در دهه ۳۰ و ۴۰ مقایسه می کنند.
سیده الغناء در ۷۳سالگی به بیماری ورم کلیه دچار شد و روزهای پایانی عمر خود را در بستر بیماری سپری کرد. رادیو قاهره در روزهای پیش از مرگ این هنرمند بی نظیر یک گروه خبری در جلوی بیمارستانی که وی بستری بود مستقر کرد که ساعت به ساعت وضعیت سلامتی او را بصورت مستقیم گزارش دهند. کوکب الشرق سرانجام در سوم فوریه سال ۱۹۷۵در قاهره درگذشت. این روز در حافظه جهان به عنوان روزی به یاد ماندنی ثبت شده است و مرگ وی جزء رویدادهای مهم قرن محسوب می شود، چراکه بیش از ۴ ملیون تن از هواداران وی در مراسم تشییع پیکرش شرکت کردند که تعدادی از این افراد رجال دولتی از جمله جمال عبد الناصر بودند. با گذشت ۳۶سال از درگذشت ام کلثوم رادیو مصروبسیاری از کشورهای عربی همچنان هر روز به مدت دو ساعت ترانه هاى ام کلثوم را پخش مى کند. ترانه هاى این خواننده، در صدر فروش ترانه هاى روز قرار دارد.الحب کده،انت عمری از ترانه های معروف وی است. علاقه دوستداران وی تا حدی است که امروزه از گوشه و کنار دنیا اخباری حاکی از بازخوانی آثار وی و یا حتی ساخت فیلم زندگینامه او و… به گوش می رسد.استاد محمد رضا شجریان صدای ام کلثوم راستوده است.
عبدالحلیم حافظ
معروف به بلبل گندمگون ، نام واقعی اش عبدالحلیم علی اسماعیل شبانه است که در سال ۱۹۲۹ در روستای الحلوات از توابع استان شرقی واقع در ۸۵ کیلومتری شمال قاهره به دنیا آمد. مادرش در حین به دنیا آوردن وی دار فانی را وداع گفت و اندک زمانی بعد از به دنیا آمدن عبدالحلیم، پدرش نیز درگذشت.
در دوران تحصیل ابتدایی متوجه نعمت موسیقی شد که در او بود. در سال ۱۹۴۱ وارد مرکز موسیقی عربی قاهره شد. بعد از آن وارد ارکستر موسیقی رادیو مصر شد. در سال ۱۹۵۲ نیز شهرت این بلبل گندمگون آغاز شد و ادامه یافت تا اینکه در عید انقلاب مصر در سال ۱۹۵۴ به اوج خود رسید.
عبدالحلیم حافظ در سال ۱۹۷۷ درگذشت. علی رغم گذشت ۳۴ سال از درگذشت حافظ همچنان ترانه های حماسی – سیاسی وی بر زبان هاست، چرا که ترانه های او بیانگر شوق و شعف و آرزوها ی مردم بود.
محمد عبدالوهاب، موسیقیدان برجسته و بلیغ حمدی، خواننده جوان آن زمان، مشوقان اصلی بلبل گندمگون بودند و وی با خواندن اشعار حماسی صلاح جاهین، احمد شفیق و عبدالرحمن الابنودی در دل مردم راه باز کرد.
محمد عبدالوهاب
این موسیقیدان فقید عرب، پدر سینمای موزیکال در مصر است که به عنوان تهیه کننده، موسیقیدان و ستاره آواز در ۷ فیلم ایفای نقش کرد.
محمد عبدالوهاب در سال ۱۹۰۱ در شهرک باب الشعریه قاهره در کنار مسجد الشعرانی دیده به جهان گشود. در هفت سالگی حافظ کل قرآن کریم شد و از آغاز قران را با ترتیل خوش برای مردم می خواند. مشوق اصلی عبدالوهاب، برادرش شیخ حسن بود که تاثیر شگرفی بر محمد گذاشت. دوران اول زندگی این موسیقیدان بزرگ پر از درگیری میان کسانی بود که در خصوص آواز مشکل داشتند و آن را مطرب بازی می دانستند. در میان خانواده، همگی اصرار داشتند که وی وارد دانشگاه الازهر بشود ولی عبدالوهاب ، سرکشی می کرد و مایل بود موسیقی را ادامه دهد. در این زمان در کوچه و بازار برای بچه ها آواز می خواند تا اینکه محمد یوسف، یکی از اعضاء گروهی دوره گرد صدای او را شنید و در عجب افتاد. محمد یوسف به عبدالوهاب پیشنهاد داد تا در سیرک بخواند و محمد نیز فورا قبول کرد. پس از مدتی شیخ سلامه حجازی با صدای عبدالوهاب آشنا شد و از او خواست تا در تئاتر بخواند. عبدالوهاب نیز پذیرفت. این روند ادامه داشت تا در سال ۱۹۲۲ به همراه یک گروه هنری به فلسطین و سوریه و لبنان سفر کرد. وقتی از این سفر بازگشت تصمیم گرفت تا وارد مرکز موسیقی عربی بشود.
در سال های بعد عبدالوهاب در شب آوازی که مرکز موسیقی در سن استفانوی اسکندریه برگزار کرد، شرکت کرد. این شب آواز به عبارتی اولین شب آواز واقعی بود که پس از سال ها برگزار می شد. پس از این نشست یکی از دوستانش به او خبر داد که احمد شوقی بک می خواهد او را ببیند. این دیدار یک دیدار سرنوشت ساز در زندگی عبدالوهاب به شمار می رود چرا که دوستی میان وی و امیرالشعراء تا مدت ها ادامه پیدا کرد.
عبدالوهاب با نهله القدسی ازدواج کرد که حاصل آن چهار دختر و یک پسر بود.
وی بارها و بارها توسط ملک فاروق، جمال عبدالناصر تقدیر شد. انور سادات به او دکترای افتخاری داد. وی همچنین از سوی یکی از دانشگاه های آمریکا مفتخر به درجه دکترای افتخاری شد.
محمد عبدالوهاب در سال ۱۹۹۲ در مصر درگذشت
فیروز
اسم اصلی او نهاد حداد است. در سال ۱۹۳۵ از ودیع حداد و لیزا البستانی در خانواده ای متوسط و در کوچه البلاط، در شهرک قدیمی بیروت به دنیا آمد. اغلب فقراء قبایل مختلف در این منطقه در کنار هم در آرامش زندگی می کردند.
نهاد که به زودی به اسم فیروز یکی از مشهورترین خواننده های جهان عرب و جهان شد، در دوران کودکی و زمانی که همسایه ها دور هم جمع می شدند شروع به آواز خواندن کرد. همه از صدای او در عجب افتاده بودند. خانواده نهاد قادر نبودند رادیویی بخرند و صدای او سرگرمی تمامی خانواده و همسایه ها شده بود.
به زودی نهاد که از پشت پنجره خانه یکی از همسایه ها صدای رادیویی را شنیده بود و مدام از خانه بیرون می رفت و پای آن پنجره می نشست. در آن زمان لیلی مراد و اسمهان، دو خواننده معروف مصری بیش از همه معروف بودند. برادرش ژوزف و خواهرانش هدی و آمال رازدار او بودند و نهاد از هر وقتی استفاده می‌کرد تا صدای رادیو را از دست ندهد.
پدر نهاد از خرج اندک خانه برای فرستادن کودکانش به مدرسه استفاده می کرد. نهاد اما علی رغم اینکه در مدرسه به دلیل صدای خوشش معروف شده بود ولی از درس چیزی نمی فهمید و نزدیکان نهاد ( فیروز ) می‌گویند که او تا امروز نتوانسته جدول ضرب را یاد بگیرد. در این زمان اما محمد فلیفل، یکی از موسیقیدانان سوری و استاد مرکز موسیقی لبنان که به دنبال استعدادهای جوان برای رادیوی تازه تاسیس لبنان بود در سال ۱۹۴۶ در مراسم جشن مدرسه، صدای نهاد را شنید و به طور قطع اعلام کرد که او چهره ای را شناخته است که در آینده بسیار معروف خواهد شد. خانواده نهاد اما با این پیشنهاد که دخترشان در رادیو آواز بخواند مخالفت کردند. آنها نمی توانستند قبول کنند که دخترشان برای مردم بخواند و عنوان مطرب را بگیرد. سرانجام با اصرار فلیفل قرار شد که فیروز تنها ترانه های ملی را بخواند و در عوض خرج آموزش در مرکز موسیقی بر عهده فلیفل باشد.
پس از چهار سال تحصیل در مرکز موسیقی، روز انتخاب چهره برتر رسید. این روز ، روز سرنوشت سازی برای نهاد بود. نهاد اول ترانه ای از اسمهان را خواند و پس از آن ترانه ای از فرید الاطرش را. چنان صدای او معجزه آسا و خارق العاده بود که داوران را بسیار تحت تاثیر قرار داد.
همکاری فیروز در سال های بعد با برادران رحبانی و ازدواج با عاصی رحبانی در سال ۱۹۵۴ راه را برای موفقیت های بیشتر وی هموار ساخت.
فیروز بیش از ۸۰۰ ترانه خوانده ، در بیش از ۲۰نمایش و ۳ فیلم موزیکال بازی کرده است.
وی در زمان جنگ های داخلی لبنان از بیروت بیرون نرفت و زیر بمباران و گلوله در عروس خاورمیانه ماند و خواند.
در سال ۱۹۸۶ عاصی الرحبانی، همسر فیروز درگذشت و اگرچه این مصیبت برای او بسیار گران آمد اما دست از خواندن برنداشت و همچنان تاکنون می خواند

فرید الاطرش
وی در سال ۱۹۰۷ در کوه های دروز در سوریه به دنیا آمد. فرید متعلق به آل الاطرش بود که پدرش امیر فهد سه بار ازدواج کرده بود. فرید از زن دوم وی پا به عرصه وجود گذاشت. مادر فرید پس از به دنیا آوردن سه فرزند ( فرید – فواد و آمال ) از شوهرش جدا شد و با فرزندانش راهی قاهره شد.
فرید دوران ابتدایی را در مدرسه فرانسوی ” الفرد ” قاهره شروع کرد ولی پیش از گرفتن گواهینامه ابتدایی به دلیل علاقه اش به هنر از آن‌جا بیرون آمد و مادرش، وی را به مدرسه کاتولیکی روم برد تا در بخش رایگان تحصیل کند. به خاطر اینکه نگویند یکی از فرزندان آل الاطرش رایگان درس می خواند، تحت عنوان ” فرید قوسه ” در این مدرسه ثبت نام کرد. بعد از تمام کردن دوران ابتدایی، مدرسه را رها کرد و به عنوان تبلیغات چی در محه های بلاچی مشغول به کار شد. در همین زمان در مرکز موسیقی هم درس می خواند. بعد از مدتی به عنوان نوازنده عود به گروه ” بدیعه مصابنی ” پیوست.
فرید الاطرش نواختن عود را از دستان معجزه گر ” ریاض السنباطی ” و آواز را به همراه خواهرش اسمهان ، از فرید الغضن، موسیقیدان معروف لبنانی آموخت.
الاطرش پس از اینکه نامش به عنوان خواننده ای خوش آواز بر سر زبان ها افتاد، به همراه سامیه جمال چون زوجی هنرمند شروع به کار کردند و در ۶ فیلم به شکل مشترک کار کردند. این دو در تمام دهه پنجاه میلادی با یکدیگر فعالیت داشتند اما به دلیل اینکه الاطرش معتقد بود نباید در زندان ازدواج افتاد، هرگز با سامیه ازدواج نکرد.
در مجموع فرید الاطرش در ۳۱ فیلم موزیکال به عنوان بازیگر و خواننده فعالیت داشت.

دیدگاه

  1. با سلام و سپاس
    متن بسیار کامل و ارزنده از ستونهای موسیقی عرب رانوشته اید ، که خیلی مفید بود .
    تا آنجا که خاطره یاری میکند در سالهای پنجاه دو یا سه ، فکر کنم ام کلثوم و عبدالحلیم حافظ به ایران آمدند و کنسرت اجرا کردند که از تلویزیون ایران پخش شد .

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

Back To Top