نان رهته از دیروز تا امروز

پایگاه خبری بادگیر: مشتریها عموماً همسایگان و اهالی محله بوده و این بانوی سخت کوش با این پیشه ،معاش خانواده اش را سالهای سال است که به شکل آبرومندانه ای تامین کرده و به اعتراف خودش با همین نان رهته بچه هایش را بزرگ کرده است.

درکتاب تاریخ جهان گشای بستک و فرامرزان که در دوره حکام محلی (بنی عباسیان) منطقه بستک توسط محمد اعظم عباسیان به رشته تحریر درآمده ،نویسنده به ذکری از کتاب قانون ابوعلی سینا پرداخته و عنوان می کند که این پزشک حاذق درکتاب خود به معجونی اشاره کرده که مردم منطقه جنوب بخصوص کرانه های خلیج فارس از آن استفاده کرده و در نهایت ابوعلی سینا به این نتیجه میرسد که این معجون ارزشمند عامل اصلی مبتلا نشدن مردمان این دیار به بیماری مهلک خوره می باشد و هرجا که این معجون استعمال شود از جذام اثری وجود ندارد.

نویسنده جهانگشای بستک معتقد است آن معجون حیاتی که ابوعلی سینا نامی به میان نبرده همان مهیاوه است .با این مقدمه شما خوانندگان عزیز روزنامه دریا را با یکی از خوراکی های پرطرفدار هرمزگان آشنا می کنیم نان رهته در خنکای نسیم یک شب پاییزی چند بانوی مسن مشغول پختن نان رهته میباشند. لوازم آنها شامل اجاق گازی کوچک،تابه و ظروف محتوی روغن،مهیاوه و خمیر بر روی حصیر بزرگی قرار گرفته است.

این زنان که لباس محلی به تن دارند با استفاده از چراغ سیاری، محل کسب خود را که بر حاشیه پارک حاشیه خیابان ۱۵خرداد واقع شده روشن نگاه داشته اند. به گفته بانو فاطمه که سکان این آشپزخانه کوچک را به عهده دارد ،مشتریها عموماً همسایگان و اهالی محله بوده و این بانوی سخت کوش با این پیشه ،معاش خانواده اش را سالهای سال است که به شکل آبرومندانه ای تامین کرده و به اعتراف خودش با همین نان رهته بچه هایش را بزرگ کرده ، به دانشگاه فرستاده و حالا ازدواج کرده و به قول معروف برای خودشان کسی شده اند.

بانو فاطمه که در آشپزخانه کوچکش چند همکار نیز دارد و به قول امروزیها شغل دومی نیز دست و پا کرده و با مهیا کردن چند قلیان به مشتریانش خدمات دخانیاتی نیز ارائه میدهد. وی در رابطه کارش به هم صنفی هایش اشاره کرد و گفت : این کار نوعی شغل زنانه و عموما خانم هایی که نیز به کسب درآمد دارند نه در بازار و مراکز تجاری بلکه درکنار خانه و خانواده همت کرده و شبانگاهان که هوا رو به خنکی می رود بساط کرده و امرار معاش می کنند. قابل توجه خانم های جویای کار این زن سالخورده در گفتگو با خبرنگار دریا به نکته ظریفی اشاره کرده و عامیانه تر راهکاری ارائه می دهد که اکنون دولت دهم قصد دارد برای زنان خواستار کار اجرا کرده و با حمایت های مالی و دیگر روش های پشتیبانی آنها را به ایجاد مشاغل خانگی تشویق نماید.

بانو فاطمه در همین رابطه گفت:شاید برای بعضی خانم ها این چنین مشاغلی کسرشان داشته و با وجود نیاز تمایلی برای چنین مشاغلی نشان ندهند ، اما باید خدمت این عزیزان به خصوص خانم های جوانی که برای یافتن کار به اگهی؛ به یک خانم خوش بیان با روابط عمومی بالا نیاز داریم ؛رجوع میکنند عرض کنم که بهترین شغل برای یک زن جوان این است که همراه با کسب درآمد ،ناظر بر رشد و تربیت فرزندانش باشد و از همه مهمتر کار در خانه و یا در کنار خانه این مزیت را دارد که دیگر نیازی به سرخم کردن در مقابل خواسته های عرفی و غیر عرفی برخی از کارفرمایان را ندارد و در یک کلام شان زن خیلی بیشتر حفظ میشود.

باز هم نان رهته نان رهته که ساکنان پس کرانه خلیج فارس آن را رگاگ می نامند، از خوراک های بسیار پر کالری و مقوی بوده که طعم و قوت خود بیشتر مدیون چاشنی مهیاوه می داند . رهته که در لهجه هرمزگانی به معنی ریختن می باشد از سه ماده اولیه آرد گندم ، مهیاوه و روغن تشکیل می شود. مهیاوه چاشنی اصلی بسیاری از غذاهای مردم هرمزگان و اهالی جنوب استان فارس است و معمولا دو نوع بندری و لاری تهیه میشود که البته مشهورترین نوع لاری به مهیاوه خنجی شهرت دارد و توفیر مهیاوه بندری و لاری به علت استعمال نوع ادویه می باشد.

مهیاوه را از نوعی ماهی بسیار ریز که متوتا نام دارد تهیه می کنند. یادی از آن ایام بانو فاطمه با مهارت خمیر رهته را روی تابه داغ پهن می کند و بعد از لحظاتی با پاشیدن مقداری مهیاوه بر روی نان نازک برشته شده آن را به سرعت ازتابه جدا کرد و سرانجام با ریختن چند قطره روغن بر پهنای نان ،آن را به دست مشتری سپرد و سپس در پاسخ این پرسش که در سالهای دور مردم نان رهته را چه مواقعی مصرف می کردند ،گفت : وقتی من جوان بودم در بیشتر حیاط خانه ها تنور نان پزی بود و زنان علاوه بر خانه داری وظیفه تهیه آب و نان را عهده داشتند .معمولا نان رهته برای تهزنهای همسایه در صبحانه و افطاری ماه رمضان استفاده میشد و همچنان که شاهدیم این نان به سبب قوتی که دارد هنوز هم از خوراکیهای عمده ماه رمضان مردم بندر بوده و این رسم دیرینه تاکنون برقرار مانده است. در آن سالها خانم ها معمولاً در حیاط یکی از همسایه ها جمع شده و با کمک هم به پختن نان به خصوص نان رهته مشغول میشدند . البته مشقت زیادی داشت اما زن بندری به وظیفه اش آشنا بود و با وجود همه مرارت ها و نبود امکانات ،زندگی در کنار فامیل و همسفره شدن با همسایه ها، بسیار شیرین و پر نشاط بود. مهیاوه را صادر کنید خانم سمیه صادقی در گفتگو با خبرنگار دریا . که اصالتاً لاری می باشد به اغذیه های محلی بخصوص چاشنی های بسیار پرطرفدار نان رهته ایده های جالبی دارد.

این بانوی با تجربه لاری با اشاره به اشتراک بسیاری از آیین ها ، سنت ها و فرهنگ های ما بین ساکنان دو سوی خلیج فارس ، گفت : جدا از اشتراکات آیینی و باورهای سنتی در کشورهای آن سوی خلیج فارس ایرانیان زیادی ساکن هستند که اکثراً از اهالی جنوب فارس و هرمزگان می باشند که با وجود دوری از سرزمین مادری هنوز هم به همه باورهای خود حتی استفاده از غذاهای سنتی اهالی جنوب اهمیت خاصی قائل هستند و همچنان که شاهد هستیم ره آورد اغلب میهمانان آن سوی خلیج فارس چاشنی های خوش طعمی همچون مهیاوه و سوراغ می باشد .ودر یک کلام مهیاوه را باید یکی از پرطرفدارترین چاشنی های سنتی اهالی دو سوی خلیج فارس نام نهاد .خانم سمیه صادقی در ادامه گفت : با وجود تقاضای زیاد اهالی آن سوی خلیج فارس ، هنوز برنامه مدونی برای صادرات این مهیاوه به کشورهای عربی وجود ندارد .به اعتقاد اینجانب برای معرفی چاشنی های پرطرفداری نظیر سوراغ و مهیاوه و در مجموع غذاهای دریایی هرمزگان برای شرکت در جشنواره های داخلی و خارجی و همچنین ثبت ملی این گونه مواد غذایی ارزشمند که تقاضا برای صادرات آن بشدت وجود دارد از طرف مسئولان استان از جمله معاونت صنایع دستی و گردشگری اقدامات موثری انجام شود.

این بانوی در خاتمه گفت : وقتی یک دهه قبل پسته را به صورت فله ای به دیگر کشورها صادر می کردیم با وجودی که پسته ایرانی شهرت جهانی دارد اما بنا به دلایلی از جمله نداشتن بارکد و بسته بندی شیک و بهداشتی چندان مورد توجه خریداران قرار نمی گرفت و کشورهای دیگرنظیر اسپانیا با استفاده از بسته بندیهای بسیار شیک پسته ایرانی را به فروش میرساند . با این مثال میتوان حدس زد که اگر چاشنی های پرطرفداری نظیر مهیاوه و سوراغ با بسته بندی شیک و کاملاً بهداشتی عرضه شود چقدر می تواند ارز به داخل کشور سرازیر کند و از همه مهمتر کیفیت غذای جنوب کشورمان را به رخ همگان بکشاند . شاید خیلی ها به راحتی از پیشنهادات بانوی لاری عبور کنند و به قولی هیچگاه در دستورکار مسئولان ذی ربط قرار نگیرد اما راه دیگر شکوفایی چنین پیشنهاداتی همت گماشتن افراد دلسوز و جویای اشتغال است تا با استفاده از چنین طرح های توجیهی زمینه ایجاد اشتغال و از همه مهمتر شکوفایی صنعت غذایی استان را فراهم کنند. نان رهته با چاشنی سوراغ در گوشه ی دیگری از شهر که به ۲۰ متری شاه حسینی شهرت دارد نظیرتیم آشپزی بانو فاطمه ،تعدادی زن منتها این بار بسیارجوان تر بساط خود را در حاشیه دیوار خانه ای علم کرده و برای مشتریان نان رهته با چاشنی سوراغ مهیا می کنند.

این بانوی جوان بندری که اشراف کاملی به چاشنی ها دارد هیچ علاقه ای به تشکیل صنف اعذیه محلی نشان نمی دهد و معتقد است با توجه به درآمد کمی که این گونه مشاغل دارد ورود آن به حوزه اصناف که نیازمند شرایط متفاوتی از جمله تجهیز کامل و بهداشتی و ایجاد مکانی معین همراه با پرداخت عوارض و مالیات و … است چندان مقرون به صرفه نیست و سپس با خنده ادامه می دهد : پخت نان رهته آن هم با دستکش واقعاً مصیبت است اصلاً حرفش هم نزنید همین جوری دستمان مدام بلال میشود در ضمن تشکیل صنف هم ارزانی خودتان ما زیر خریدن یک ظرف روغن مایع مانده ایم دیگر از کجا پول عوارض و مالیات را بیاوریم .!! شریک این زن که دختری جوان است در ادامه با نشان دادن کبودی دستهایش ،گفت : بیشتر دخترهای بندری به پخت نان رهته علاقه نشان می دهند اما این کار واقعاً به مهارت خاصی نیاز دارد به همین خاطر براینکه دست کارآموزان نسوزد هنگام پهن کردن خمیر از واسطه ای نظیر جلد کاست نوار استفاده میشود.وی که منشی یکی از شرکت های نیز خصوصی می باشد در ادامه گفت : این قبیل مشاغل برای گذران امور زندگی زنان امروزی چندان مقرون به صرفه نیست و معمولا مشتریها به صورت فصلی کم و زیاد میشوند.

زن جوان که مشتری دیگری را پذیرفته با حوصله و رضایت بیشتری به سوالاتمان جواب می دهد و می گوید : معمولاً نان رهته با دو چاشنی مهیاوه و سوراغ عرضه میشود که البته سوراغ به سبب اینکه اصالتی کاملاً هرمزگانی دارد طرفداران بسیار بیشتری دارد و بندریها چاشنی سوراغ را با وجود شوری بیشتر ترجیح می دهند. سولاغ برخلاف مهیاوه که ماده اولیه آن ماهی موتو یا متوتا می باشد از ماهی کوچک مومغ تهیه شده و سپس این ماهی نمک سود شده با گلک یا همان گل سرخ معروف جزیره هرمز و ادویه جاتی نظیر خردل مخلوط و تهیه میشود. جوانها نظر میدهند در ادامه این گزارش با برخی از جوانان شهر در مورد نان رهته که این سالها در گوشه و کنار برخی از محلات شهر حضوری دوباره یافته به گفتگو نشستیم ونظر آنها را درباره احیای مجدد این نان محلی جویا شدیم. خانم زیبا کهوری ۲۲ ساله معتقد است که نان رهته وقتی با تخم مرغ و پنیر پخت میشود از نظر طعم نسبت به اغذیه های خارجی نظیر پیتزا یا اشترودل چند سروگردن بالاتر است .این خانم جوان در ادامه افزود: چند وقت پیش در یکی از سوپرمارکت های شهر کلوچه محلی یکی از استانهای همجوار که در بسته بندی شیکی بود نظرم را جلب کرد و از این افسوس خوردم که چرا ما با وجود تنوع غذایی بخصوص نان های محلی نتوانسته ایم چنین اقداماتی انجام دهیم .

.محمدنوری دانشجو ۲۱ ساله نظیر دیگر جوانان که با آنها گفتگو کردیم اعتقادی همسان به نان رهته دارد .وی به مسئولان پیشنهاد داد در کنار اغذیه های خارجی نظیر اسنک و ذرت مکزیکی که در تمامی مجتمع های تجاری حضور فعالی دارند، جایگاهی نیز به عرضه غذاهای محلی به خصوص نان رهته اختصاص یابد.

وی سپس گفت : اگر مسئولان صنفی ذوقی به خرج دهند و برای نان های محلی که این روزها به صورت دستفروشی و بدون نظارت بهداشت عرضه میشود برنامه ریزی کنند به طور حتم شاهد عرضه آن در اغذیه فروشی های بزرگ شهر خواهیم بود. شهاب سروری از اهالی سرو نیز به دکانی که یک دهه قبل در بلوار صیادان به عرضه نان رهته اختصاص داشته اشاره می کند و می گوید: یادم هست که برخلاف حالا که نان رهته توسط خانم ها تهیه میشود در آن دکان کوچک توسط مردی تهیه میشد که در کمال تعجب در پخت نان رهته فوق العاده مهارت داشت و نان رهته را همراه با پنیرهای مثلثی یا تخم مرغ عرضه می کرد.کاش آن اغذیه فروشی برقرار می ماند واقعاً نان رهته خوشمزه ای داشت. از آن سالها که نان رهته در حیاط خانه ها تهیه میشد و همسایه و فامیل کنار یک سفره می نشست، سالها می گذرد و این روزها عمدتاً مردمی هستیم که با عجله تلاش می کنند تا به آپارتمانهای کوچک خود برسند تا با یک تماس تلفنی غذایشان را که احتمالا پیتزا ،بیگ بوی ، اسنک از راه برسد و اگر تلاش برای زندگی وقتی گذاشت احوال پرسی ها نیز تنها با یک پیام کوتاه ختم میشود .آیا وقت آن نرسیده که بار دیگر سنت و فرهنگ های دیرین خود را بازیابی کنیم ؟ به راستی لذت آن دور روزگاران چه بود که مدرنیزم امروزی آن را به خاطرات کهنسالان تبدیل کرده است.

منبع: دریانیوز